Ма́стер и Маргари́та

....................

*Ο Μπουλγκάκοφ ξεκίνησε να δουλεύει το προσχέδιο για τη νουβέλα Ο Μαιτρ και η Μαργαρίτα περί τα τέλη του 1928. Μέχρι τότε ήταν ήδη εξαρτημένος από τη μορφίνη, την οποία έπαιρνε αρχικά ως καταπραϋντικό - σπασμολυτικό για τους τραυματισμούς που είχε υποστεί στο μέτωπο, κατά τη διάρκεια του Α'ΠΠ. Η οικογένεια του είχε αυτοεξοριστεί στο Παρίσι (μετά το τέλος του εμφυλίου πολέμου και κατά την περίοδο εδραίωσης των Σοβιετικών) ενώ εκείνος με τα αδέρφια του βρέθηκαν στον Καύκασο όπου ξεκίνησε να δουλεύει ως δημοσιογράφος [λίγο αργότερα δέχτηκαν πρόταση από την γαλική και γερμανική κυβέρνηση να εργοδοτηθούν ως ιατρικό προσωπικό αλλά στον Μιχαήλ απαγορεύτηκε η έξοδος από τη χώρα εξαιτίας επιδημίας τύφου (!). Τότε ήταν και η τελευταία επαφή που είχε με την οικογένειά του]. Αξίζει να αναφερθεί ότι από το 1921 μέχρι και το 1924 ο Μπουλγκάκοφ διέμενε στον νούμερο 10 της Bolshaya Sadovaya στην Μόσχα (συγκρότημα λουξ διαμερισμάτων όπου σύχναζαν ή διέμεναν γνωστές προσωπικότητες της εποχής όπως οι Isadora Duncan με τον Sergei Yesenin, Andrei Bely, Vasily Surikov (προπάππος του Nikita Mikhalkov και του Andrei Konchalovsky), Feodor Chaliapin, καθώς και μέλη της ομάδας Jack of Diamonds (με σεζανικούς προσανατολισμούς ρωσ.:Бубновый валет ή Κnave of Diamonds). Με βάση το κοινόχρηστο διαμέρισμα αρ. 50 και τα διαδραματισθέντα γύρω απ' αυτό δημιούργησε ο Μπουλγκάκοφ τους χώρους και τα σκηνικά του βιβλίου. Ήδη από το 1927 διαδίδονταν φήμες για το αντικομμουνιστικό του φρόνημα αλλά μέχρι το 1929 η καριέρα του είχε πάρει την κάτω βόλτα. Η λογοκρισία είχε καταφέρει να τον συκοφαντήσει, οδηγώντας τον στην απομόνωση: Κανένας εκδότης ή σκηνοθέτης δεν τολμούσε να αναλάβει την έκδοση/ σκηνοθεσία των έργων του. Τότε περίπου και πιο συγκεκριμένα στα 1930, τοποθετείται το κάψιμο του πρώτου χειρογράφου. Μόνος, μπροστά στο αδιέξοδο της καριέρας του και την απάθεια του κρατικού μηχανισμού αποφασίζει να το καταστρέψει. Έτσι κι αλλιώς δεν υπήρχε καμιά αμφιβολία για το ζοφερό του μέλλον: Πέρα απ' το γεγονός ότι δε θα κατέληγε ποτέ στο τυπογραφείο, υπήρχε κίνδυνος να στείλει και τον ίδιο σε κάποιο στρατόπεδο καταναγκαστικής εργασίας. Σε μια στιγμή απόγνωσης έγραψε ένα γράμμα απευθυνόμενος στον ίδιο τον Στάλιν στο οποίο ζητούσε να του παραχωρηθεί άδεια μετανάστευσης αφού δεν ήταν χρήσιμος. Ο Στάλιν απάντησε αρνητικά με τηλεφώνημα, λέγοντας ότι κανένας σοβιετικός συγγραφέας δεν επιτρέπεται να ζει εκτός των σοβιετικών συνόρων. Ευτυχώς (για όλους μας) σύντομα εγκατέλειψε τις μηδενιστικές τάσεις και τον επόμενο χρόνο το' πιασε απ' την αρχή. Αυτό το δεύτερο σχεδίασμα το δούλευε μέχρι το 1936, οπότε και ολοκλήρωσε όλες τις παραμέτρους και τις ιστορίες. Το 1937 γράφτηκε το τελικό κείμενο. Γενικώς δεν σταμάτησε ποτέ να το δουλεύει βοηθούμενος από την τρίτη σύζυγο (που αποτέλεσε έμπνευση για το χαρακτήρα της Μαργαρίτας). Τελικά το έργο περατώθηκε το 1940-41, αμέσως μετά το θάνατο του Μπουλγάκοφ (σύμφωνα με τις υποδείξεις του) από την σύζυγο. Η νουβέλα διακινούνταν και διαβαζόταν υπόγεια σε μορφή Samizdat (ρωσ. : самиздат = αυτοέκδοση/ παράνομη, αντικαθεστωτική φυλλάδα) για πολλά χρόνια μέχρι την επίσημη -λογοκριμένη- έκδοσή της, σε δυο συνέχειες από το περιοδικό Moskva το 1966-7.
Για πολλή ώρα καθόμουν στο πτυσσόμενο σκαμνί μου ακίνητος. Άδειαζα τις σκέψεις της βδομάδας στον τοίχο απέναντι. Μέχρι που πάγωσα και σύρθηκα στο καλοριφέρ. Εκεί με πήρε ο ύπνος. Και είδα για δεύτερη συνεχόμενη μέρα ένα όρθιο όνειρο μ' ένα χοντρό λιγδιασμένο γάτο που πεινάει συνέχεια και είναι πράσινος. Όχι ακριβώς. Μπλέ περίπου. Λέει όμως έξυπνες ιστορίες. Ξύπνησα απότομα στο τέταρτο με την αίσθηση ότι έχουν περάσει δέκα ώρες. Έπειτα και για όλο το υπόλοιπο απόγευμα (που διαρκεί πάντα τόσο λίγο) έσπαγα το κεφάλι μου να θυμηθώ που είχα ξαναδεί τον περίεργο γάτο -ήταν γνώριμος- και τελικά θυμήθηκα. Ήταν, εκείνος, στο εξώφυλλο της πολυπαθούς νουβέλας ο Μαίτρ και η Μαργαρίτα.
Φοβάμαι ότι δεν μπορώ να αποκαλύψω τίποτε άλλο σχετικό με την πλοκή του βιβλίου ή ο,τιδήποτε έχει να κάνει με τα πολλαπλά επίπεδα ανάγνωσης και τις ερμηνείες που δίνονται. Θα χάλαγε την έκπληξη και δεν είναι στο χαρακτήρα μου.

Δυστυχώς για να δείτε κ εσείς τον γάτο πρέπει να το διαβάσετε.

**Bonus: Franz Ferdinand: Love And Destroy (The Master and Margarita)